Konu Başlıkları:
-
Kalp kapak hastalıkları: Toplu bakış
-
Mitral darlığı
-
Mitral yetmezliği
-
Aort darlığı
-
Aort yetmezliği
-
Triküspit kapak hastalıkları (darlık ve yetmezlik)
-
Pulmoner kapak hastalıkları (darlık ve yetmezlik)
Kapak hastalıklarını anlayabilmemiz için kapakların
nerede olduğunu ve ne işe yaradıklarını bilmemiz gerekir. Ne işe
yaradıklarını anlayabilmemiz için de kalp içindeki
kan dolaşımına bakmamız gerekir. Kapaklar kanın kalp içindeki akışının tek
yönlü olmasını sağlarlar. Böylece kalbe gelen kan tek yönlü olarak gitmesi
gereken yere giderler. Kalbimizde, ikisi kalbin sol tarafında, ikisi de sağ
tarafında olmak üzere toplam 4 kapak bulunur (kapakların isimleri ve nerelerde
oldukları ile ilgili
bakınız). Mitral kapak 2, diğer kapaklar ise 3 yaprakçıktan oluşur. Kapaklar kanın ileri doğru gidişine izin verip (açılarak) geri
gelmesine engel (kapanarak) olurlar.

Kalbin önden görünüşü. Ön kısım kapakların görünmesi
için kesilerek çıkarılmış.
Bazı hastalıklarda kalp kapakları daralarak kanın ileri gidişine engel
olurlar (kapak darlıkları) veya kapanması gereken yerde tam kapanmayarak kanın
bir kısmının geri gelmesine neden olurlar (kapak yetmezliği). İşte bu durumlar, kapak hastalıkları
adı altında toplanır.
Kalbin içinde 4 kapak olduğuna göre bunların her birine ait darlık ve
yetmezlikler olabilir:
-
Mitral darlığı
-
Mitral yetmezliği
-
Aort darlığı
-
Aort yetmezliği
-
Triküspit darlığı
-
Triküspit yetmezliği
-
Pulmoner darlık
-
Pulmoner yetmezlik
Bazen aynı kapakta hem darlık, hem de
yetmezlik bir arada olabilir: mitral darlığı+yetmezliği gibi. Ancak bu durumda
ya darlık, ya da yetmezlik ön plandadır.

Her iki
kulakçık (atrium) çıkarıldıktan sonra kalp kapaklarının üstten görünüşü. Sol
tarafta mitral ve triküspit kapaklar açık, aort ve pulmoner kapaklar ise kapalı
halde, sağda ise mitral ve triküspit kapaklar kapalı, aort ve pulmoner kapaklar
ise açık halde görülüyor.
Kapak hastalıkları nedenleri
1. Doğumsal (konjenital) kapak hastalıkları: Bu durum sıklıkla aort veya
pulmoner kapağı etkiler. Doğumsal olarak bu kapaklarda yapısal bozukluk vardır
(şekli bozuktur, dardır veya 3 yaprakçık yerine 2 yaprakçıktan oluşmuştur). Sık
görülen aort kapağın 3 yaprakçık yerine 2 yaprakçıktan (biküspit) oluşmasıdır.
Bunun sonucu olarak aort kapağı ne yeterli açılabilir (darlık) ne de yeterli
kapanabilir (yetmezlik).
2. Sonradan gelişen kapak hastalıkları: Bir takım hastalıklar normal olan
kapaklarda hasar oluşturarak yapısal bozukluklara ve bunun sonucu olarak da
darlık ve/veya yetmezliğe neden olurlar:
-
Akut eklem romatizması: Çocuk
yaşlarda geçirilen (hasta çoğunlukla hatırlamaz) akut eklem romatizmasının
kalp kapaklarını da (bazen kalp zarını ve kasını da tutabilir) etkilemesi ile
oluşur. Bu hastalık hassas kişilerde çoğunlukla A grubu beta hemolitik streptekok denilen bir
bakterinin oluşturduğu boğaz infeksiyonunu takiben eklemlerde iltihap (ağrı,
şişlik, kızarıklık vs) ile karakterizedir. Hastaların bir kısmında kalp de
etkilenir (ancak kalbin etkilendiği durumlarda kapak ile ilgili şikayetler
20-40'lı yaşlarda ortaya çıkar). Romatizmal kapak hastalığından çoğunlukla
birden fazla kapak hastalanır (En çok mitral kapak ve ardından mitral+aort
kapağı). Buna romatizmal kalp hastalığı veya romatizmal kapak hastalığı denir.
Romatizmal kalp hastalığı toplum bilincinin ve sağlık düzeyinin yüksek olduğu
gelişmiş ülkelerde nadir görülürken, diğer ülkelerde hala ciddi bir sağlık
problemidir. Ülkemizde de kapak hastalıklarının önemli bir nedenidir.
-
Endokardit: Kalbin iç zarının
iltihaplanmasıdır. Cerrahi müdahaleler, diş çekimleri, damardan uyuşturucu
kullanımı vs gibi durumlarda kana karışan bakterilerin kapaklara hasar vermesi
ile oluşur. Önceden kapak hastalığı olanlarda endokardit gelişme olasılığı
daha yüksektir. Onun için kapak hastalığı olanlara bu gibi cerrahi müdahaleler
öncesinde koruyucu antibiyotik verilir (bakınız; aşağıda antibiyotik koruması).
-
Mitral valv prolapsusu (MVP): mitral yetmezliğinin özellikle gelişmiş
ülkelerde önemli bir nedenidir.
-
Kapak hastalıklarına neden olan
diğer nedenler: koroner arter hastalığı, hipertansiyon, kalp krizi, bağ dokusu
hastalıkları, travmalar (göğüs bölgesine gelen künt darbeler), kardiyomiyopati,
kapak üstünde bulunan aort anevrizması, ilerleyen yaşla kapaklarda kalsiyum
birikmesi (kalsifikasyon)
Kalp hastalıklarında şikayetler
Kapaklarda darlık veya yetmezlik tek başına olabileceği gibi aynı kapakta hem
darlık, hem de yetmezlik birlikte bulunabilir. Fakat bu son durumda, ya darlık
ya da yetmezliğin biri daha ön plandadır. Şikayetler ve tedaviler kapaktan
kapağa değişiklik gösterdiği için her bir kapağı ayrı ayrı incelemek daha
mantıklı olacaktır. Fakat burada tüm kapaklar için geçerli bazı noktaları
belirtmemde yarar var:
-
Kapak hastalığı (ister darlık,
ister yetmezlik) başlangıç safhasında iken, yani oluşturduğu darlık veya
yetmezliğin önemli olmadığı durumlarda, hiç bir şikayete neden olmazlar. Bu
safhada muayene veya bazı laboratuar tetkikleri ile tanınabilirler. Yine bu
aşamada her hangi bir tedaviye de gerek göstermeyebilir.
-
Bütün kapak hastalıkları, ister
darlık ister yetmezlik zamanla artmaya eğilimlidir. Yani darlık veya yetmezlik
aylar ve yıllar geçtikçe artar, dolayısıyla günün birinde ciddi problem ve
şikayetlere neden olabilir. Ancak bazen olayın ilerleme hızı oldukça yavaş
olabilir ve hasta yaşadığı sürece şikayet oluşturmayabilir, dolayısı ile
tedavi gerekmeyebilir.
-
Bazen ise yavaş seyreden ilerleme
hızı bazı durumların gelişmesi ile birdenbire hızlanabilir ve aniden ciddi
şikayetler ortaya çıkabilir. Endokardit veya eklem romatizmasının nüksü
(bakterilerle tekrar infeksiyon olması) buna
örnek olarak verilebilir. Onun için eklem romatizması geçiren hastalara nüksü
önlemek için belli bir yaşa kadar antibiyotik koruması -depo penisilin- önerilir.
-
İlerleme hızının çok yavaş olduğu
durumlarda şikayetler çok ileri evrede ortaya çıkabilir (Onun için şikayet
olmasa da sağlık kontrolleri önemlidir).
-
Kapak hastalığı şikayet oluşturacak
kadar önemli hale geldiğinde, bazı şikayetlerin, hepsinde ortak olduğunu
görebiliriz: halsizlik, çabuk yorulma, çarpıntı, nefes darlığı (önceleri yoğun
eforla gelir. Ancak olay ilerledikçe hafif eforlarla ve hatta istirahatte de
olmaya başlar).
Kapak hastalıklarında tedavide ortak özellikler
Antibiyotik koruması: Romatizmal kalp hastalığı sonucu gelişen kapak hastalıklarında hangi kapak
olursa olsun ve problemin ne kadar önemli olduğuna bakılmaksızın, unutulmaması
gereken en önemli şey; cerrahi girişimler, doğum, diş çekimi vs gibi kanlı
işlemlerde işlem öncesinde antibiyotik verilerek koruma sağlanmasıdır
(antibiyotik koruması). Antibiyotik koruması yapılmazsa bu gibi müdahalelerde
kana mikrop (bakteri) karışabilir ve hasta kapaklar üzerine yerleşip üreyerek
kapakların daha çok hasar görmesine ve inatçı infeksiyona neden olabilir (endokardit).
Bundan dolayı hastanın bu cerrahi işlemi yapacak doktoruna, kendisinde kapak
hastalığı olduğunu söylemesi çoğunlukla yeterli olacaktır. Bu durumda gerekirse,
doktoru hastayı izleyen kardiyologdan yapılacak işlemler için bilgi alacaktır.
Romatizmal kapak hastalıklarında doğal seyir; kapaktaki
problemin sürekli ilerleme göstermesidir. Yani darlıklarda darlık zamanla artar,
yetmezliklerde de yetmezlik zamanla artar. Uygulanan tedaviler bu süreci
yavaşlatabilir ama durduramazlar.
Romatizmal kapak hastalıklarında
çoğunlukla değişik derecelerde birden fazla kapak hastalanır (örneğin; "mitral
darlığı+aort yetmezliği" veya "triküspit darlığı+aort yetmeliği+aort darlığı" vs
gibi).
Kapak hastalıkları, hafif veya orta
dereceli olduğunda ilaç tedavisi çoğunlukla yeterli olabilir. Her kapağa göre
değişmekle birlikte olay ilerleyip belli kriterlere sahip olunca, müdahale etmek
(balon ile darlıkların açılması veya cerrahi girişim) gerekebilir.
Hastalığın (kapak darlığının ve/veya
yetmezliğin) ilerleme hızı hastadan hastaya değişiklik gösterir. Bazı
hastalarda kapak problemi hafiftir ve hayatı boyunca ilaç kullanımı dışında
müdahale etmek gerekmeyebilir, hatta yalnızca izlenmesi önerilebilir, ilaç
kullanılması bile gerekmeyebilir. Ancak müdahale etmek gerektiği zaman, hastanın
bundan kaçınması hastalığın daha da ilerlemesine, hayatı tehdit edebilecek
olumsuz yan etkilerin ortaya çıkmasına ve daha da önemlisi kalbin hasar
görmesine ve ileride hasta müdahaleyi istese de bundan yarar görememesine neden
olabilir.
Mitral darlığı »