• Kalp hastalıklarının tedavisinde kullanılan bir çok ilaç, çoğunlukla uzun süreli kullanılmaktadır. Oldukça önemli etkileri olan bu ilaçlar uygun olmayan durumlarda kullanıldığında yan etki sıklığı artmaktadır. (ritim bozukluğu, kolesterol düşürücü ilaçlar, kalp yetmezliği ve hipertansiyon ilaçları vb.). Bu ilaçlar bundan dolayı konunun uzmanı hekimler tarafından reçete edilmelidir. "Başkasına şu ilaç iyi gelmiş, bana da iyi gelir" düşüncesi çok yanlıştır.

• Uzun bir tatil veya hafta sonu öncesinde, yanınızda yeterince ilaç olduğuna emin olunuz.

• Evinizden uzak olduğunuz dönem içerisinde, acil durumlara karşı biten ilaçları tekrar tedarik edebilmek için yanınızda reçetenizi (veya ilaç karnenizi) taşımalısınız.

• Yurt dışına çıkıyorken, doktorunuz tarafından yazılmış ve imzalanmış, hangi ilacın hangi durum için reçetelendiğini belirten bir notu yanınızda götürmeniz yararlı olabilir.

• Her zaman yanınızda yedek ilaç bulunsun. Son kutuya başladığınızda yedek olarak bir kutu ilaç daha alınız. Birkaç gün almasam bir şey olmaz diye düşünmeyiniz. Unutmayınız ki ilacı almadığınız günler, ilacın verilme nedeni olan olaylar size zarar verecektir.

İlacın muhafaza edilmesi

• İlaçlar, çocuklara karşı korunmuş kutularda ve çocukların uzanamayacağı yerlerde muhafaza edilmelidir. İlaçların ambalajından çıkarılıp, değişik sayıda bölmesi olan ilaç kutularında saklanması, alma kolaylığı da sağladığından yararlı olabilir.

• İlaçlar ısı, direk güneş ışığı, nemli yerlerden (örn: lavabo yakınında) uzak tutulmalıdır.

• Tarihi geçmiş ilaçlar uygun bir şekilde imha edilmelidir. Eğer rasgele atılırsa çocuklar, evcil hayvanlar ve diğerlerinin bu ilaçlardan zarar görme riski doğabilir.

Jenerik ilaçlar

İlaçları; markalı (brand name) ve Jenerik (generic) diye ayırabiliriz. Markalı ilaçlar, ilacı bulup ortaya çıkaran firma tarafından pazarlanır. Jenerik ilaçlar ise farklı firmalar tarafından aynı aktif maddeyi kullanılarak yapılır ve aynı ölçüde güvenli ve etkin olması gerekir.

Çoğu ilaç, diğer ticari eşdeğerleri ile aynı içeriği taşıyan jenerik eşdeğerlerine sahiptirler, ancak fiyatları birbirinden farklı olabilir. İçindeki kimyasal madde aynı olmasına rağmen fiyatlarının farklı olmasının nedenleri çeşitlidir (ambalaj, ham madde temini, ilacı ilk çıkartan şirketin AR-GE masrafları vb). İlacın fiyatı ile etkisi arasında ilişki yoktur. Bu jenerik ilaçlar için de geçerlidir. Yani pahalı ilaç her zaman en iyisi değildir. İlaç seçiminde doktorun deneyimi önemlidir. Doktor ilaç seçiminde ilacın aktif maddesine ve imalatçısına dikkat eder. Çoğu doktor ilaç fiyatlarını bilmez bile (Ülkemizde 9000’e yakın, farklı isim ve ambalajda ilaç bulunuyor!).

Jenerik ilaçlar aynı aktif içeriği içerirler ve ticari markalı eşdeğerleriyle aynı dozaj ve güce sahip olması gerekir (Bunun böyle olması için insanlar üzerine biyoeşdeğerlilik testlerinin yapılmış olması gerekir). Boyar maddeler, aromalar, bağlayıcılar, dolgular gibi inaktif olan içerikler ve hap boyutları farklı olabilir.

Eğer hasta hali hazırda ticari markalı bir ilacı bir süredir alıyor durumda ise ilacı aniden jenerik bir ilaca değiştirmek her zaman iyi bir fikir değildir. Bu özellikle “dar tedavi aralığı” olan (küçük doz değişiklikleri önemli farklılıklar oluşturan) ilaçlar için önemlidir. Bu durumlarda, jenerik ilaca geçmek, etki azalmasına veya ilacın emilmesindeki küçük değişiklikler olması sonucu hastaya yeterli faydanın sağlanmaması sonucunu doğurabilir. Dar tedavi aralığı olan ilaçlara örnek olarak, hormon yerine koyma (replasman) tedavisi, bazı antikonvülsanlar (epilepsi tedavisi), bazı anti-astmatikler (astım tedavisi) ve bazı anti-rejeksiyon (organ nakillerinde kullanılır) ilaçları gösterilebilir.

Yavaş salınımlı (slow releasing) ilaçlar

Yavaş salınımlı ilaç kullanan hastalar, bunları bütün olarak yutmalıdırlar. Eğer tablet kırılır ya da ezilirse ilacın büyük kısmı bir seferde emilmiş olacak ve ilaç doz aşımı belirtileri ortaya çıkacaktır.

Yavaş salınımlı tabletler ilaç isminden sonra gelen aşağıdaki kısaltmalardan biriyle ifade edilir: süreli salınım [time release (TR)], sürekli salınım [sustained release (SR)], uzamış salınım [extended release (ER)], uzun etkili [long-acting (LA)], kontrollü salınımlı [controlled release (CR)].

Oral solüsyonlar

• İlaç dozu için ilaç kutusundan çıkan özel damlalık veya ölçek kullanılmalıdır.

• Solüsyon bir bardak suya, turunçgillerden olmayan meyve suyuna veya sodaya karıştırılmalıdır. Bardak bitirildiğinde az bir miktar sıvı tekrar konulmalı ve çalkalanarak bu da içilmelidir, böylece bardakta ilaç kalmadığından emin olunur.

• İlaç sıvıya almadan hemen önce eklenmelidir. Karıştırılıp hemen içilmemiş herhangi bir ilaç atılmalıdır.

• Oral solüsyon elma püresi veya puding içine de konulabilir.

Dozaj, kaçırılmış dozlar ve doz aşımı

İlaçların dozajları, hastanın kilosu veya yaşının yanında, hastalığının ne olduğuna ve hastalığının hangi aşamada olduğuna göre değişir.

Eğer ilacın dozajı veya görünüşü öncekilerden farklı ise yeni ilacı almadan önce hastalar doktorlarına danışmalıdırlar. Bir çok hasta ilaçlarını alıp almadıkları konusunda sorun yaşamaktadır. İlaç koruma kutucukları (haftanın her gününün yazılı olduğu gözler içerir), bu duruma yardımcı olabilir. Bazı kutucuklar, günün farklı saatlerinde alınacak her ilaç için farklı gözler içerir (sabah, öğle, gece ve/veya yatarken).

Çoğu ilaç sadece su ile alınmalıdır. Bazıları süt ile alınmalıdır (veya yemek yedikten sonra suyla). Alınmasında özellik olan ilaçlar doktorunuz tarafından belirtilir. Genel olarak, ilaçlar turunçgillere ait meyve sularıyla alınmamalıdır. (Özellikle greyfurt suyu çoğu ilaçla etkileşime girerek bazı ilaçların vücutta toksik düzeyde birikmesine yol açabilir.)

Eğer ilaçlarınızı nasıl alacağınız konusunda şüphedeyseniz doktorunuza veya eczacınıza danışmalısınız.

Kaçırılmış dozlar

Bir dozun atlanması durumunda, hastalar uzman veya eczacılarına ne yapacakları konusunda durumu danışmalıdırlar.

Eğer bir uzman tarafından böyle yapması söylenmemişse hastalar hiçbir zaman, atladığı günü de içeren iki kat doz ilaç almamalıdırlar.

İlaç doz aşımı

Aşırı doz belirtileri gösteren hastalar derhal acil servisi aramalıdırlar. Hasta veya yakınındakilerin aşağıdaki bilgileri bilmesi önemlidir:

Hastanın yaşı, kilosu, mevcut durumu (bilinci yerinde, bilinçsiz, uykulu, kusuyor vb.), ilacın ismi, alınan ilaç dozu (ör: 50 miligram), orijinal olarak kutuda kaç hap bulunduğu, ilacın yutulduğu zaman, yutulan ilaç miktarı.
Giderken hastanın şikayet ve belirtileri kötüleşebileceğinden hastanın kendisi acile araç kullanarak gelmemeli, başkasından götürmesini istemelidir.
Hastalar bir zehir merkezince ya da doktorları tarafından istenmemişse kusturulmamalıdır.
Çoğu aşırı doz hastası hastaneye yatırılmayı gerektirir.

Unutmayın; Aşırı doz veya zehirlenmeden şüphelenilmesi durumunda ilk yapılacak şey acil servisi veya zehir kontrol merkezini aramaktır.

Zehir Kontrol Merkezleri:

Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) (Merkez 24 saat hizmet veriyor)
Telefon: 114 (Türkiyenin her yerinden)
 

Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi İlaç ve Zehir Bilgi Birimi (HİZBİB)
Sıhhiye/Ankara
Telefonlar:
+90 312 311 89 40
+90 312 305 21 33
+90 312 305 21 34
http://www.hizbib.hacettepe.edu.tr/tr/menu/hizbib_hakkinda-1

İlaç yan etkileri

Olabilecek bir yan etkinin ciddiyeti hastadan hastaya değişmektedir. Bu yüzden yan etkinin meydana gelmesi mutlaka ilacın kesilmesiyle sonlanmayabilir. Yan etkiler her sistemde olabilir (sinir, cilt, solunum, kalp, kan vs.)
Yan etkiye maruz kalan hasta hemen doktoruyla temasa geçmeli, ancak ilacını aniden kesmemelidir.

İlaçların izlenmesi

Rutin uzman doktor ziyaretleri, ilaç kullanımını gerektiren kalple ilişkili durumların tedavisinin olağan bir parçasıdır. Bu ziyaretler, genellikle fizik muayene, kan basıncı kontrolü, kan tahlilleri ve kalbin elektriksel aktivitesini veya atım hızını tespit etmeye yönelik elektrokardiyogramları içerir.

Hastalar programlanmış tüm randevularına ve şikayetleri geçmiş dahi olsa ilaçları almaya devam etmelidirler.

Hastalar, almakta olduğu ilaçlar konusunda kendine sağlık hizmeti veren bütün herkesi (diş doktorları dahil) bilgilendirmelidir. Bazı ilaçlar bazı tanısal amaçlı testlerin sonuçlarını, bazı işlem veya cerrahi müdahalelerin seyrini etkileyebilir. Bazı ilaçlar başka ilaçlarla etkileşebilir, her birinin veya her ikisinin etkinliğini azaltabilir veya potansiyel olarak ciddi yan etkilere yol açacak şekilde reaksiyona girebilir.

Hastalar, bazı özel durumlarda (Örn: kan sulandırıcı bir ilaç olan coumadin, şeker hastalığında kullanılan insülin gibi) hangi ilacı ne dozda aldıklarını belirten notları yanlarında (cüzdanları, kolye, bilezik, künye vs.) taşımalıdır.

Bir uzmanın yönlendirmesi olmadan hastalar ilaçlarını ani olarak kesmemelidirler. Bazı ilaçlar ani kesildiklerinde nöbet gibi ciddi reaksiyonlara yol açabilirler ve düzenli olarak azaltılmalıdırlar.